नेपालवाद एक राजनीतिक सिद्धान्त हो जसमा आत्मनिर्भरताको प्रमुख विचार छ। नेपालको स्वाधीनता, स्वाभिमान, स्वतन्त्रता, समानता, र सामाजिक न्यायको आधारमा नेपाली जनताको समूहिक विकास र समृद्धिलाई प्राथमिकता दिने प्रयास गरिएको छ। यसमा नेपालको सामाजिक, आर्थिक, राजनितिक, र सांस्कृतिक स्तरमा सबैको समृद्धि र समानताको सम्मान गरिन्छ
नेपालवाद के हो
“नेपालवाद” भनेको एक राजनीतिक, सामाजिक, आर्थिक र सांस्कृतिक सिद्धान्त वा विचार हो। जसले नेपालको समृद्धि, समानता, र सामाजिक न्यायमा आधारित राष्ट्रिय विकासको लागि प्रयास गर्दछ। यसले सामाजिक, आर्थिक, राजनीतिक तथा सांस्कृतिक क्षेत्रमा नेपाली जनताको समृद्धि र समानतालाई आत्मनिर्भर गरि सुशासन सहिदको नेपाल निर्माण गर्ने लक्ष्य राख्छ।
नेपालवादको लक्ष्य
नेपालवादको मुख्य लक्ष्य नेपालको आत्मनिर्भरतामा आधारित समृद्धि, समानता, र सामाजिक न्यायमाजनताको पहुँच बढाई राष्ट्रल विकासको एक महत्त्वपूर्ण साधन बन्नु हो। यसले सामाजिक, आर्थिक, राजनीतिक, र सांस्कृतिक क्षेत्रमा सबैलाई समान अवसर र सुरक्षा प्रदान गर्ने प्रयास गर्दछ। नेपालवादले समाजमा न्याय, समानता, र स्वतन्त्रताको आधारमा एकताको संघर्ष गर्दछ र नेपाली जनतालाई सशक्त बनाउने काम गर्दछ।
नेपालवादका प्रकार
नेपालवादलाई विभिन्न प्रकारका रूपमा विभाजित गर्न सकिन्छ, जसमा केही प्रमुख प्रकारहरू
१) सामाजिक नेपालवाद: यसले सामाजिक समृद्धि र समानता प्राथमिकता दिन्छ।
२) राजनीतिक नेपालवाद: यसमा स्वाधीनता, स्वाभिमान, स्वतन्त्रता, समानता, र सामाजिक न्यायको नेपाली जनतालाई सुरक्षा र संरक्षण स्पष्ट नीति निर्माण गरिन्छ ।
३) आर्थिक नेपालवाद: यसले आर्थिक समृद्धि र विकासलाई मुख्यत्व दिन्छ, जसमा नेपाली जनतालाई आर्थिक स्वतन्त्रता प्रदान गर्ने क्रियाकलापमा एकसाथ काम गर्छ र आत्मनिर्भरताको बाटो तयार गर्दछ।
४) सांस्कृतिक नेपालवाद: यसमा नेपालको सांस्कृतिक धरोहर र समृद्धि प्राथमिकता हुन्छ। यसले नेपाली सांस्कृतिक विविधता र समृद्धि बढाउने काम गर्दछ।
यी प्रकारका नेपालवादले नेपालको समृद्धि, समानता, र न्यायको आधारमा विभिन्न क्षेत्रहरूमा प्रभाव प्रदान गर्दछन्।
समाजिक नेपालवाद
समाजिक नेपालवादले समाजमा समृद्धि र समानतामा प्राथमिकता दिन्छ। यसमा समाजिक न्याय, विविधता, र समृद्धि साधनका लागि नेपाली जनतालाई सशक्त बनाउने प्रयास गरिन्छ। समाजिक नेपालवादले जाति, जात, लिङ्ग, धर्म, क्षेत्र, आर्थिक स्थिति, आदि बाट परिभाषित अन्याय, शोषण, र भेदभावको खिलाफ लड्ने क्रममा काम गर्दछ। यसले समाजमा समृद्धि र सामाजिक समानताको आधारमा समृद्धि र विकास साधनको प्रयास गर्दछ।
राजनीतिक नेपालवाद
राजनीतिक नेपालवादले नेपालको राजनीतिक प्रक्रियालाई नेपालको स्वाधीनता, स्वाभिमान, स्वतन्त्रता, समानता, र सामाजिक न्यायको आधार समाज रूपान्तरण तथा सुधार गर्ने प्रयास गर्दछ। जसमा विदेशी वादको अन्त्य गरि नेपालवादलाई मात्र वकालत गरिन्छ। राजनीतिक न्याय, स्वतन्त्रता, लोकतान्त्रिक संस्थाहरूको महत्व, राजनीतिक विविधता, र नागरिक सहभागिता प्रमुखता दिइन्छ। यसले नेपालको लोकतान्त्रिक प्रक्रिया, सरकारी संरचना, राजनीतिक नीति, र न्यायिक प्रणालीलाई नेपाली जनताको हितमा सुधार गर्ने काम गर्दछ। राजनीतिक नेपालवादले लोकतान्त्रिक अधिकार, स्वतन्त्रता, र न्यायको महत्वलाई प्राथमिकता दिने क्रममा आत्मनिर्भरता प्रमुख कारण बने नीति तयार हुन्छ समाजिक नीतिको प्रयास राजनीतिकले नै गर्दछ।
आर्थिक नेपालवाद
आर्थिक नेपालवादले नेपालको आर्थिक समृद्धि, विकास, र न्यायमा आधारित विकल्पहरू प्रस्तुत गर्दछ। यसले आर्थिक विकासका लागि नेपाली जनताको सामाजिक राजनीतिक संरचनामा सुधार गर्ने क्रममा काम गर्दछ। आर्थिक नेपालवादले आर्थिक स्वतन्त्रता, विकास, उत्पादन, र समान अवसरको सहजीकरणमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। यसले नेपालको आर्थिक विकास र समृद्धिलाई प्रमुख लक्ष्यका रूपमा काम गर्दछ। आर्थिक नेपालवादले समृद्धिका लागि आत्मनिर्भरताको आधारमा विकास र समृद्धिलाई साधन गर्ने काम गर्दछ।आत्मनिर्भरता नीति अति आवश्यक विषय हो भने रचनात्मक व्याख्या गर्दछ।
अन्तमा: नेपाल र नेपाली जनताको आत्मरक्षाका लागि र युवा पुस्तालाई विदेशीनबाट रोक्नको लागि नेपालवाद जरुरी छ।
एन-आर रावत
